Vorig jaar werd ik gebeld door een man aan wie ik meer dan acht jaar geleden een training gaf om te spreken voor de radio. ‘Ik ben de komende maanden regelmatig op de radio. Ik wil een opfriscursus.‘
Zonder het te weten was mijn klant al zo goed als klaar voor zijn interview. De reden waarom lees je aan het einde van deze pagina, maar ik heb nog wel even wat puntjes op papier gezet.
Spreken op de radio kun je vergelijken met een pitch voor een klant. Als het goed gaat dan loop je op rozen. Als het mislukt, dan is de schade doorgaans onherstelbaar. Toch hoef je niet bang te zijn, want iedereen kan leren spreken voor de radio.
Tips voor hen die moeten spreken voor de radio
Men beweert vaak dat Albert Einstein ooit zou hebben gezegd dat je pas voldoende over een onderwerp weet als je het aan je oma kan uitleggen.
Een interview voorbereiden is niet onmogelijk. Uiteraard moet je weten waar je over spreekt. Je hoeft niet af te studeren op het onderwerp, maar je moet wel zorgen dat je meer van het onderwerp weet dan je gesprekspartner. Iemand met feitenkennis dwingt niet alleen respect af, maar hoeft niet te stotteren of naar woorden te zoeken.
Het onderwerp is bekend en je bent op de hoogte van de actualiteiten, dus als je wilt weten wat er gevraagd wordt, hoef je je alleen nog maar te verdiepen in de journalist/radiopresentator.
Het gesprek verloopt beter als je de journalist niet ziet als een tegenstander. Hij of zij mag een andere politieke kleur hebben en/of kritisch zijn. Als je er in slaagt je gemeend te interesseren voor degene met wie je spreekt, dan zal je merken dat je gesprek beter loopt. Een goed voorbeeld zijn de interviews van PowNed door Rutger Castricum. Rutger was de schrik van persvoorlichters en politici op het Binnenhof. Het leidde tot diverse spraakmakende confrontaties totdat de houding van de politici veranderde.
De screencap hieronder is van de website van HP De Tijd en draagt de titel “Stamelende Rutger Castricum symbool voor einde PowNews”. Gezien het weglopen van Annemarie Joritsma op de foto, is het de vraag of deze foto wel zo goed gekozen is.
Als je je ogen sluit terwijl je luistert naar een opname van iemand die je kent, dan is het niet onmogelijk dat je kan raden of iemand zit of staat. Als je erg empathisch aangelegd bent, kun je zelfs vertellen of jouw bekende zich netjes gekleed heeft en of hij/zij een bad hairday heeft.
De meeste professionals staan tijdens het inspreken van een voice over. Staan heeft verschillende voordelen. De meest voor de hand liggende is je ademhaling. Er past namelijk veel meer lucht in je longen als je rechtop staat. Als het goed is, komt je buik naar voren als je inademt. Op het moment dat je zit, is er minder ruimte voor je longen om uit te zetten.
Staan zorgt er dus voor dat je dynamischer kan spreken, maar staan kan niet voorkomen dat je concentratie afneemt. Om gericht te blijven spreken, neem je een voorwerp in de hand. Het moet een voorwerp zijn dat geen herrie maakt. Deze tip kan ik je geven doordat ik mezelf overal uitnodigde toen ik schreef voor 3FM. Ik ging langs bij al mijn helden. Zo ook bij Frits Spits. Kijkend naar Frits zag ik hem telkens spreken tegen een potlood. Eerst verbaasde ik me er over dat de grote Spits tijdens het presenteren in de studio tegen een potlood leek te praten. Later begreep ik het. Frits Spits is zo’n radiopresentator die in je hoofd kruipt. Al die jaren dat ik dacht dat hij het tegen mij had, sprak hij tegen een potlood. En dat werkte!
Voorbereiding radio-interview
Benodigde tijd: 8 minuten
Voorbereidingen voor een gesprek op de radio.
- Zorg ervoor dat het interview uit kan lopen.
Ga van te voren naar het toilet en zet een glaasje water klaar. Block je agenda tot één uur na het interview. Bij de radio loopt men doorgaans niet uit, want ze werken er met draaiboeken. Toch is het handig om je goed voor te bereiden. Spookrijders en andere calamiteiten gaan nu eenmaal voor.
- Doe een warming-up.
Voetballers lopen warm om blessures te voorkomen. Een warming-up voor een interview voorkomt geen blessures, maar zorgt ervoor dat je stem niet overslaat en dat je je uitspraak maximaal kan kleuren. Je komt geweldig uit je worden na een vocale warming-up zoals deze https://www.youtube.com/watch?v=YCLyAmXtpfY
- Leg pen en papier klaar om aantekeningen te maken.
Bij de media zijn ze blij met mensen die goed uit hun woorden komen. Niet voor niets hoor en zie je vaak dezelfde mensen op radio en tv. Leg daarom pen en papier klaar om steekwoorden op te schrijven die je kunnen helpen bij je evaluatie.
Spreken voor de radio wordt gemakkelijker als je het vaker doet
Net als bij veel andere dingen wordt spreken voor de radio minder moeilijk als je het een paar keer gedaan hebt. Als radio-optredens routine worden, betekent dat niet dat je er beter in wordt. Als eerstejaars student psychologie (1993?) beleefde ik Leiden misschien wel mijn mooiste college ooit. Alles was nieuw voor me en toen ik dacht dat ik eindelijk een beetje gewend was, hadden we een hoorcollege functieleer van professor Wagenaar. De professor was voor mij een soort van vleesgeworden Einstein met een ruitjeshemd en een streepjesstrikje. De man was een autoriteit als het ging om zijn vakgebied, maar hij maakte pas echt indruk op me toen hij zei: “Een cd-speler? Ja, dat hebben we ook geloof ik. Ik weet het niet zeker. Moet ik eens aan mijn vrouw vragen.”
Enfin, lang verhaal kort. Wagenaar legde uit wat er nu echt mis was gegaan toen een olietanker bij Alaska aan de grond liep en een enorme milieuramp veroorzaakte. De Exxon Valdez was nog een betrekkelijk nieuw schip en de bemanning was ervaren. De kapitein was naar bed, maar had eerst de 3e stuurman nog geïnstrueerd. Derde stuurman klinkt niet erg hoog in de rangorde, maar aan een 3e stuurman op een schip van 125 miljoen dollar kun je gerust het roer overlaten. De man was ervaren. Hij had al vele malen schepen door de wateren bij Bligh Reef geloodst. En dat laatste is nu net wat er misging. De stuurman voer het schip op ervaring.
Ken je het gevoel dat je thuis bent gekomen, maar eigenlijk niet meer weet hoe? Ik heb het niet over dronkenschap, maar over je rit van het werk naar huis, of van de sportclub huiswaarts. Die route heb je al zo vaak afgelegd dat je er niet meer bij na hoeft te denken.
Als je radio-optredens routine worden, dan worden ze gemakkelijker, maar niet beter. Jouw antwoorden zullen geen olieramp veroorzaken, maar ze zullen ook niet positief bijdragen. Probeer scherp te blijven.
Bronnen en lezenswaardigheden
- Announcer’s test (Wikipedia, in het Engels).
- Het was dus niet echt een citaat van Einstein.
